Tachwedd - in Conversation with Writer Jon Berry

Mae Tachwedd yn ymweld â Theatr Torch o ddydd Mercher 25 Medi tan ddydd Sadwrn 28 Medi. Mae’r ddrama newydd afaelgar gan Jon Berry yn gofyn mwy o gwestiynau nag y mae’n rhoi atebion. Bu Anwen yn sgwrsio gyda’r awdur Jon i ddarganfod mwy …

Dyweda ychydig am brif themâu Tachwedd?

Mae llawer o themâu yn Nhachwedd, ond yr un mwyaf yn fy marn i yw etifeddiaeth. Gall trosglwyddo pethau i’r genhedlaeth nesaf fod yn flêr, yn boenus, yn llawen, ac mae’r ymdeimlad hwnnw o etifeddiaeth ar y gorwel yn amlwg iawn yn y testun. Mae cymeriadau’r ddrama oll yn rhannu etifeddiaeth, a’u hymatebion – cariad, ofn, awydd tanbaid i ddianc rhag tynged – sy’n gyrru’r weithred yn ei blaen.

Theatr Torch yw’r unig le yng Nghymru gyfan lle gall pobl weld y cynhyrchiad, sut wyt ti’n meddwl bydd y ddrama yn cael ei derbyn?

Rwy'n gobeithio y bydd yn siarad â phobl am yr hanes adrodd straeon cyfoethog sydd gennym. Mae cymaint o elfennau o Gymru, ein hanes, ein diwylliant, hyd yn oed ein hiaith yn cael eu plethu drwy’r ddrama – mae’n gyffrous! Mae agor yng Nghymru yn hollbwysig i mi, mae dod â straeon Cymraeg newydd i lwyfannau Cymru yn agos at fy nghalon. Sut bynnag mae pobl yn derbyn y ddrama – yn dda gobeithio, hyd yn oed yn well na’n dda yn rhywbeth ysbrydoledig – dw i’n hynod gyffrous i ddod â straeon i gynulleidfaoedd Cymreig sy’n dathlu ein hanes.

Dyweda wrthym am yr hanes y tu ôl i Tachwedd.

Comisiynwyd y ddrama gan Theatre503 yn Llundain yr holl ffordd nôl yn 2019, felly mae gwreiddiau’r ddrama mewn byd gwahanol iawn i’r byd ar hyn o bryd. Roeddwn i wedi cael obsesiwn â’r cwestiwn o wleidyddiaeth genedlaetholgar, am ddiwydiannu a adeiladwyd ac yna a dorrodd gymunedau, y math hwn o stori finiog am Gymru sydd wedi bod yn taro deuddeg yn yr ymwybyddiaeth ddiwylliannol ers blynyddoedd. Dw i’n meddwl ein bod ni i gyd, fel bodau dynol, yn adrodd hanesion i’n gilydd amdanom ein hunain, ac felly datblygodd y diddordeb yma mewn myth, y Mabinogi yn arbennig, cyfres sylfaenol o chwedlau Cymreig. Felly o ran hanes, mae'r holl ddylanwadau hynny yn taro deuddeg. Dros y pum mlynedd bron o ysgrifennu’r ddrama, mae straeon cyfan wedi mynd a dod. Ac wrth gwrs, y pandemig. Felly mae wedi bod yn llafur cariad go iawn.

I ble bydd Tachwedd yn teithio nesaf?

Ar ôl ein sioeau yn y Torch byddwn yn mynd i Lundain am rediad tair wythnos yn Theatr503!

A'r cast holl-Gymreig! Dywedwch fwy wrthym!

Oes, mae gennym ni gwmni mor wych o dalent Cymreig gan gynnwys Bedwyr Bowen, un o raddedigion y Coleg Brenhinol, Saran Morgan, Carri Munn a Glyn Pritchard. Ac nid yw hynny hyd yn oed yn cyffwrdd â’n tîm creadigol, a’r rhai fwyaf ohonyn nhw’n Gymry. Mae wedi bod yn wych rhoi cyfle i gynifer o bobl dalentog gydweithio ar y stori hon.

Mae hi wedi bod yn waed, chwys a dagrau yn cael Tachwedd ar daith – fedri di roi ychydig o wybodaeth gefndir i ni?

Rydyn ni wedi wynebu sawl her, ym mhob maes – ysgrifennu hi yn ystod y pandemig, yr heriau cynyddol mewn arian cyhoeddus i’r celfyddydau, a’r anhawster o gynhyrchu ysgrifennu newydd mewn amgylchedd sy’n amharod i fentro. Rydyn ni mewn ymarferion ar hyn o bryd, ond mae’r heriau wedi rhoi ysgogiad gwirioneddol inni wneud y ddrama hon, fel profi cred pob un ohonom yn y stori. Felly, mae wedi bod yn anodd, yn anodd iawn, ond mae wedi dangos i ni fod gan y ddrama ddigon ynddi i barhau.

Disgrifia’r cynhyrchiad mewn tri gair.

Epig, hanesyddol, cyffroi’r stumog